…
Στα χρόνια της Κατοχής, τα χωριά της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος, διότι λειτουργούσαν ως καταφύγιο για μικρές αντιστασιακές ομάδες και αντάρτες.
Τα Άνω και Κάτω Κερδύλια στις Σέρρες, η Κλεισούρα στην Καστοριά και το Μεσόβουνο στην Εορδαία αιματοκυλήθηκαν από τις κατοχικές δυνάμεις.
Δίπλα σε αυτά προστίθεται και το μαρτυρικό χωριό Πύργοι Κοζάνης, πρώην Κατράνιτσα, το οποίο, στις 23-24 Απριλίου 1944, ήρθε αντιμέτωπο με την καταστροφική μανία του ναζιστικού καθεστώτος.
Υπεύθυνος για τη σφαγή των Πύργων ήταν ο Καρλ Σύμερς, διοικητής του 7ου Συντάγματος της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας των Ες Ες.
Πρόκειται για τον συνταγματάρχη που, εκτός από την Κλεισούρα, αιματοκύλισε το Δίστομο, την Υπάτη και τη Σπερχειάδα.
Υπεύθυνος για τη σφαγή των Πύργων ήταν ο Καρλ Σύμερς, διοικητής του 7ου Συντάγματος της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας των Ες Ες
Επιχείρηση “Μαγιάτικη Καταιγίδα”
Το κεφαλοχώρι, που βρίσκεται στις δυτικές πλαγιές της οροσειράς του Βερμίου και αριθμούσε τότε 1.882 κατοίκους, βρέθηκε στο στόχαστρο των Γερμανών για τη συμμετοχή του, με έμψυχο και άψυχο υλικό, στις επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ στην περιοχή.
Η σφαγή των Πύργων αποτέλεσε μέρος της εκκαθαριστικής επιχείρησης με την κωδική ονομασία “Μαγιάτικη Καταιγίδα” (Maigewitter).
Αφορμή στάθηκε μια ενέδρα που έστησαν αντάρτες σε διερχόμενη φάλαγγα φορτηγών του συντάγματος του Σύμερς στην Καστανιά, στις 8 Απριλίου 1944. Η επίθεση προκάλεσε βαριές ανθρώπινες και υλικές απώλειες και την οργή του Σύμερς που διέταξε αντίποινα.
Έτσι, στη “Μαγιάτικη Καταιγίδα” συμμετείχαν όχι μόνο Γερμανοί άνδρες των Ες Ες και της Βέρμαχτ, αλλά και Ιταλοί που εντάχθηκαν δια της βίας ή εθελοντικά στη Βέρμαχτ, μουσουλμάνοι εθελοντές από το Τουρκμενιστάν και ελάχιστοι Έλληνες συνεργάτες των Γερμανών.
Η σφαγή των Πύργων Κοζάνης αποτέλεσε μέρος της εκκαθαριστικής επιχείρησης “Μαγιάτικη Καταιγίδα” (Maigewitter)
Δείτεκαι αυτά
Στόχος των Γερμανών ήταν να εγκλωβίσουν το 16ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ στα χωριά που χρησιμοποιούσε ως έδρα ή στα οποία στάθμευαν οι μονάδες του. Οι Πύργοι ήταν ένα από αυτά τα χωριά.
Το ξημέρωμα της 23ης Απριλίου 1944, οι κάτοικοι πετάχτηκαν τρομοκρατημένοι από τα κρεβάτια τους από ομοβροντίες οβίδων και κροταλίσματα πολυβόλων.
Οι κατακτητές περικύκλωσαν τους Πύργους και έκαναν εκτεταμένες ανακρίσεις για τυχόν παρουσία Άγγλων ή Αμερικανών αξιωματικών τόσο μέσα στο χωριό όσο και στις γύρω δασώδεις εκτάσεις.
Κατά κανόνα, όσοι παρέμειναν στο χωριό συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν σε κρατητήρια. Αντιθέτως, όσοι επέλεξαν να τραπούν σε φυγή με προορισμό τα βουνά του Βερμίου και πιάστηκαν, εκτελέστηκαν.
Ατίμασαν ανύπαντρα και ανήλικα κορίτσια μέσα σε εκκλησία
Στον Ιερό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, οι Γερμανοί είχαν στήσει το παρατηρητήριό τους λόγω της πανοραμικής θέας του ναού. Εκεί συγκέντρωσαν τα γυναικόπαιδα που βρίσκονταν, κατά κύριο λόγο, στην κάτω συνοικία του χωριού.
Έγιναν, μάλιστα, καταγγελίες ότι ατίμασαν νεαρές κοπέλες μέσα στον ιερό ναό. “Στην περίπτωση των Πύργων, το πιο συγκλονιστικό είναι ότι κάποια στιγμή συγκέντρωσαν όλα τα γυναικόπαιδα στην εκκλησία της Μεταμορφώσεως.
Καλούν οι Γερμανοί και οι Έλληνες συνεργάτες τους στο ιερό αρχικώς τις όμορφες γυναίκες και τις βιάζουν. Στη συνέχεια, ακολουθούν τα κορίτσια τα ανύπαντρα, έπονται τα ανήλικα κορίτσια και καταλήγουν και στα αγοράκια.
Αυτό δείχνει ότι η διάθεσή τους ήταν όχι απλώς να τιμωρήσουν τους κακούς συνεργάτες, αλλά να προχωρήσουν σε ατίμωση του πληθυσμού“, είπε στη “ΜτΧ” ο δημοσιογράφος, Νίκος Ασλανίδης.
Τους έκαψαν ζωντανούς στους αχυρώνες
Οι Γερμανοί δεν έδειξαν κανένα έλεος μπροστά στους αμάχους των Πύργων. Η μαρτυρία του Χαράλαμπου Φωτιάδη στη “ΜτΧ” ήταν αποκαλυπτική:
“Μόλις ο κόσμος έμαθε ότι έρχονται οι Γερμανοί, έφυγαν προς τους πρόποδες του Βερμίου, για να σωθούν. Μπήκαν μέσα και δεν άφησαν τίποτα, άρχισαν να καίνε και όποιον έβρισκαν τον εκτελούσαν.
Άλλους τους θέρισαν με τα πολυβόλα και άλλους τους οδήγησαν μέσα σε αχυρώνες. Έβαλαν μέσα όσους χώραγαν και τους έκαψαν ζωντανούς. Οι αχυρώνες τότε δεν ήτανε με λαμαρίνες ούτε με κεραμίδια. Η σκεπή ήταν με βρίζα, μία εύφλεκτη ύλη
Δεν μπορώ να φανταστώ το σκεπτικό αυτών των ανθρώπων! Τι έφταιγαν εκείνα τα γυναικόπαιδα, εκείνα τα αβάφτιστα τα μωρά, τι φταίγανε;“.
Γυναίκες από το χωριό των Πύργων με στάχτες των μελών της οικογένειάς τους που πέθαναν στη σφαγη του 1944. Πηγή εικόνας: Wikipedia
“Ακούσαµε την κραυγή που έβγαζαν ταυτόχρονα 88 γυναικόπαιδα“
Ένας από τους λιγοστούς επιζώντες του Ολοκαυτώματος των Πύργων ήταν ο 8χρονος τότε Στάθης Χαϊτίδης. Εκείνος και ο πατέρας του γλίτωσαν τον θάνατο την τελευταία στιγμή.
Όμως, δεν στάθηκαν εξίσου τυχερά επτά μέλη της οικογένειάς τους: η μητέρα του μικρού τότε Στάθη, τα τέσσερα αδέρφια του, η γιαγιά του και η θεία του. Η μητέρα του Χαϊτίδη ήταν 28 ετών, το μικρότερο αδερφάκι του ενός έτους και το μεγαλύτερο δέκα χρόνων.
“Είχαν βάλει τα γυναικόπαιδα σε έναν αχυρώνα. Τα πασπάλισαν µε µια εύφλεκτη σκόνη και µε µια σφαίρα λαµπάδιασαν όλοι µαζί.
Ακούσαμε την κραυγή που έβγαζαν ταυτόχρονα 88 γυναικόπαιδα. Αυτή την κραυγή την ακούω κάθε µέρα“, δήλωσε ο Χαϊτίδης σε συνέντευξή του.
Μετά τον πόλεμο, αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στη Γερµανία, διότι κυνηγήθηκε από τους Έλληνες κουβαλώντας τη “ρετσινιά” του αριστερού πατέρα του, που εκτελέστηκε στον Εμφύλιο. Στη Γερμανία, σπούδασε και έζησε για περισσότερα από 30 χρόνια, αποκτώντας πέντε παιδιά.
“Έφτασα στο σημείο να ζητήσω πολιτικό άσυλο στη Γερμανία, γιατί η χούντα πήρε το ελληνικό μου διαβατήριο. Στους περισσότερους Γερμανούς δεν έλεγα την ιστορία μου.
Σε όσους την είπα, όμως, δεν πίστευαν ότι οι πρόγονοί τους έκαναν τέτοια εγκλήματα στην Ελλάδα“, είπε ο κ. Χαϊτίδης.
“Αυτός ο άνθρωπος αναγκάστηκε να πάει στη χώρα που ξεκλήρισε την οικογένειά του. Αυτή είναι η παράδοξη πατρίδα του Στάθη του Χαϊτίδη“, συμπέρανε μιλώντας στη “ΜτΧ” ο Νίκος Ασλανίδης.
Ομαδικός τάφος στους Πύργους μετά το Ολοκαύτωμα του 1944. Πηγή εικόνας: Wikipedia
Ο τραγικός απολογισμός και η ατιμωρησία
Συνολικά 318 άμαχοι δολοφονήθηκαν κατά το Ολοκαύτωμα των Πύργων Κοζάνης. Μεταξύ αυτών ήταν μια γυναίκα με τα νεογέννητα δίδυμα παιδιά της, που φονεύθηκαν με ξιφολόγχη μέσα σε μια σπηλιά!
Σχεδόν όλα τα σπίτια του χωριού καταστράφηκαν. Μόνο οι εκκλησίες, ένα σχολείο, τα κτίρια της Χωροφυλακής και του Ειρηνοδικείου και 20 σπίτια που διέμεναν Γερμανοί στρατιώτες γλίτωσαν την πυρπόληση.
1.400 επιζήσαντες από τους Πύργους και το γειτονικό Μεσόβουνο οδηγήθηκαν πεζοί, ως όμηροι, σε στρατόπεδο συγκέντρωσης της Πτολεμαΐδας. Δύο ηλικιωμένες που δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν εκτελέστηκαν επιτόπου.
Το μνημείο προς τιμήν των θυμάτων του Ολοκαυτώματος των Πύργων Κοζάνης. Πηγή εικόνας: Wikipedia
Όπως πολλά ακόμη ναζιστικά εγκλήματα πολέμου στην Ελλάδα, έτσι και εκείνο στους Πύργους παρέμεινε ατιμώρητο.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι πολλοί Γερμανοί, πρώην στρατιώτες του 7ου Συντάγματος των Ες Ες, κατέθεσαν, στο πλαίσιο δικαστικών ερευνών στη μεταπολεμική Γερμανία, ότι δεν γνώριζαν καν το χωριό Πύργοι ούτε θυμούνταν τίποτε σχετικά με την εκκαθαριστική επιχείρηση στο Βέρμιο.
Αυτή και άλλες υποθέσεις τέθηκαν στο αρχείο. Παρ’ όλ’ αυτά, το Ολοκαύτωμα των Πύργων είναι ακόμη ζωντανό στη μνήμη των κατοίκων και, ιδιαίτερα, των πιο ηλικιωμένων που υπέφεραν τα πάνδεινα, χάνοντας άδικα τα πολυαγαπημένα τους πρόσωπα.
