Γράφει ο Ιωάννης Κόντης (*)
13 Νοεμβρίου 2021
Τελέσθηκε και φέτος με την δέουσα επιμέλεια, σεμνότητα και σεβασμό, το 75ο ετήσιο μνημόσυνο των αδίκως τελειωθέντων στην Τραγωδία του Σκρά της 13ης Νοεμβρίου 1946. (φωτό αρχείου)
Τον οφειλόμενο χρέος τιμής στους αθανάτους νεκρούς απέδωσαν Μέλη του Συνδέσμου Αποστράτων Αξιωματικών ΣΣΕ Τάξεως 1959, ο Σύνδεσμος Καταδρομέων και Ιερολοχιτών Μακεδονίας, η Ανεξάρτητη Κίνηση Εκπαιδευτικών Θεσσαλονίκης καθώς και εκπρόσωπος του Παραρτήματος ΕΑΑΣ Θεσσαλονίκης.
Προηγήθηκε η τέλεση της Θείας Λειτουργίας στον Ι.Ν. Αγ.Δημητρίου, όπου εψάλει μνημόσυνο υπέρ αναπαύσεως όλων των νεκρών Στρατιωτικών, Αστυνομικών και Πολιτών της τραγικής εκείνης ημέρας.
Δείτεκαι αυτά
Ακολούθως εν πομπή όλο το εκκλησίασμα, μετέβη στον προαύλιο χώρο του Δημοτικού Σχολείου Σκρα, όπου ευρίσκεται το άγαλμα (προτομή) της Εθνομάρτυρος Διδασκάλας Βασιλικής Παπαθανασίου, όπου εψάλει και πάλιν επιμνημόσυνος δέησης.
Ακολούθως η εκπρόσωπος της Κίνησης Εκπαιδευτικών εκφώνησε έναν εξαιρετικό και περιεκτικό λόγο για τα τραγικά γεγονότα που διαδραματίσθηκαν την ημέρα εκείνη και περί της προσωπικότητας και του τραγικού τέλους της αειμνήστου Εθνομάρτυρος Διδασκάλας Βασικής Παπαθανασίου.
Τον λόγο έλαβε για λίγα λεπτά ο εκπρόσωπος του Συνδέσμου Αποστράτων Αξιωματικών ΣΣΕ 1957 ο οποίος με μεστό λόγο, εξήρε την προσωπικότητα της αειμνήστου Εθνομάρτυρος. Ακολούθησαν καταθέσεις στεφάνων δάφνης στην προτομή της Εθνομάρτυρος.
Η σεμνή τελετή έκλεισε με τον Εθνικό μας Ύμνο που έψαλλαν άπαντες με εμφανή ρίγη συγκινήσεως. Αμέσως μετά, άπαντες μετέβησαν στο Κοιμητήριο του χωριού, όπου ευρίσκεται ο Τάφος-Μνημείο των Στρατιωτικών που έπεσαν ηρωϊκώς μαχόμενοι την 13η Νοε. 1946. 
Ακολούθησε επιμνημόσυνος δέηση και κατάθεση στεφάνων από τους Εκπροσώπους. Η όλη σεμνή τελετή ολοκληρώθηκε με τον Εθνικό μας Ύμνο που ακούσθηκε για μία ακόμη φορά στο ακριτικό και ένδοξο Σκρά σήμερα.
Το Ιερό και εθνικό μας χρέος ως Αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού είχε εκπληρωθεί για μία ακόμη φορά! Δυστυχώς λίγοι αριθμητικά ήσαν οι παρόντες λόγω της πανδημίας του κοροναϊού, αλλά με άπαντες με ψυχή λέοντος και μή επιλήσμονες, ανέλαβαν την ευθύνη της εκτελέσεως του ιερού χρέους.
Θα προβώ στην περιληπτική εξιστόρηση των γεγονότων, αντλώντας επίσημα στοιχεία από την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού του ΓΕΣ. Την ασφάλεια των συνόρων στην περιοχή Φανός – Σκρά – Αρχάγγελος είχε το 564 ΤΠ της 36ης Ταξιαρχίας της Χης Μεραρχίας Πεζικού.
Στο χωριό Σκρά είχε έδρα ο 1ος Λόχος, του οποίου μία διμοιρία επάνδρωνε το Φυλάκιο “Νο 85” στα τότε Ελληνο-Γιουγκοσλαβικά σύνορα. Έτσι στο Σκρά παρέμεινε ο Λόχος (μείον), δυνάμεως 55 ανδρών περίπου. Συμπτωματικώς, την ημέρα εκείνη, ευρίσκετο στο Σκρά και ο Διοικητής του 564 ΤΠ Τχης Πάστρας Κωνσταντίνος, ο οποίος είχε επισκεφθεί το Λόχο μαζί με ένα Ανθυπίατρο.
Ο Λόχος στρατωνίζονταν σε τέσσερα οικήματα και το βράδυ για ασφάλεια επάνδρωνε περιμετρικά 5 σκοπιές σε αντίστοιχα πολυβολεία και μεταξύ των σκοπιών, εκινείτο μία συνδετική περίπολος. Ένα 5ο οίκημα με 4 χωροφύλακες αποτελούσε το Σταθμό Χωροφυλακής του χωριού.
Η τραγωδία του Σκρά εκτελέστηκε από μία δύναμη 300 περίπου Κ/Σ, η οποία εξόρμησε από το Γιουγκοσλαβικό έδαφος, [υπενθυμίζεται ότι τότε είχε δημιουργηθεί η “Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας”] διείσδυσε τη νύκτα της 12/13 Νοεμβρίου και πρόσβαλε αιφνιδιαστικά το Λόχο του Σκρά.
Ταυτόχρονα άλλη δύναμη συμμοριτών με ενέδρες και ναρκοθετήσεις απέκοψε τους δρόμους από Αρχάγγελο, Φανό και Αξιούπολη, αποκόπτοντας τις ενισχύσεις του Τάγματος. Οι Κ/Σ βοηθούμενοι από ομοϊδεάτες κατοίκους του χωριού (τα κάστρα συνήθως πέφτουν εκ των έσω), αφού πλησίασαν αθόρυβα από διάφορες κατευθύνσεις και περικύκλωσαν όλα τα οικήματα και τις σκοπιές του Λόχου(-), την 04:00 ώρα της 13ης Νοε. 1946, εκτόξευσαν την επίθεση τους με καταιγιστικά πυρά από πολλές κατευθύνσεις.
Ο Λόχος(-) αιφνιδιάστηκε, δεν πρόλαβε να επανδρώσει τις προβλεπόμενες θέσεις συναγερμού και αμύνθηκε από πρόχειρες θέσεις γύρω από τα οικήματα στρατωνισμού. Από την πρώτη ώρα σκοτώθηκαν ο Διοικητής του Τάγματος, ο Ανθυπίατρος και ένας Διμοιρίτης.
Άλλοι στρατιώτες συνελήφθησαν αιχμάλωτοι και άλλοι σκοτώθηκαν. Ο Διοικητής του Λόχου Λοχαγός Ταβουλάρης Γεώργιος με τμήματα οπλιτών και τους χωροφύλακες του Σταθμού πρόβαλε γενναία αντίσταση μέχρι τις 13:00 ώρα της 13ης Νοεμβρίου. Στη συνέχεια, πριν τελειώσουν τα πυρομαχικά και βλέποντας ότι ενισχύσεις δεν έρχονται, αποφάσισε να σπάσουν τον κλοιό και να συμπτυχθούν προς Βορράν προς το Φυλάκιο Νο 85. 
Ο ήρωας Λοχαγός Ταβουλάρης Γεώργιος, αφού έδωσε το σύνθημα της συμπτύξεως στα τμήματα του, ο ίδιος χειριζόμενος οπλοπολυβόλο, παρέμεινε στις θέσεις που κατείχε με δύο στρατιώτες και δύο χωροφύλακες [ενώ θα μπορούσε να συμπτυχθεί και ο ίδιος] και κάλυψε με πυρά την σύμπτυξη των ανδρών του.
Όμως στο τέλος όταν προσπάθησε και αυτός να συμπτυχθεί δεν τα κατάφερε, έπεσε ηρωικά μαχόμενος μέχρι την τελευταία στιγμή. Σώθηκαν ο Ανθυπολοχαγός Κουρής (τραυματίας) και 20 0πλίτες. Στη συνέχεια οι Κ/Σ ολοκλήρωσαν την καταστροφική τους μανία με την εν ψυχρώ εκτέλεση των εθνικοφρόνων κατοίκων του Σκρά.
Μεταξύ των φονευθέντων, ο Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος του χωριού, γυναίκες γέροντες και παιδιά. Βρέθηκαν πτώματα νεανίδων βιασμένα με χαραγές στα μάγουλα τα στήθη και τα σκέλη. Τα πτώματα των νεκρών Αξιωματικών και οπλιτών γυμνώθηκαν τελείως, επί δε του στήθους του Διοικητού του Τάγματος εχαράχθη το σφυροδρέπανο.
Φρικτά βασανιστήρια προ της σφαγής της υπέστη η δασκάλα του χωριού Βασιλική Παπαθανασίου, γνωστή στην περιοχή δια τον φλογερόν πατριωτισμό της. Σύνολο κατακρεουργηθέντων περί τα 50 άτομα εκ των οποίων οι 17 Αξιωματικοί και Οπλίτες.
Η τραγωδία του Σκρά συνεχίστηκε και για τις ενισχύσεις του 564 Τάγματος Πεζικού που αμέσως κινήθηκαν να ενισχύσουν το Λόχο του Σκρά. Συγκεκριμένα, ένα όχημα με Στρατιώτες που κινήθηκε από Αξιούπολη ανεκόπη, αφού ανατινάχθηκε από νάρκη.
Οι ενισχύσεις από Φανό και Αρχάγγελο έπεσαν σε καλά οργανωμένες ενέδρες των Κ/Σ, αποδεκατίστηκαν και διαλύθηκαν πλήρως, φονευθέντος και του Διοικητού του Λόχου Φανού. Στην καταστροφή του τμήματος Αρχαγγέλου, συνετέλεσε και η αυτομολία πρός τους συμμορίτες ενός Υπολοχαγού με μία ομάδα στρατιωτών.
Μέχρι τις απογευματινές ώρες της 14 Νοεμβρίου πού οι Κ/Σ ήταν κύριοι του Σκρά, αφού επιδόθηκαν σε λεηλασία και εμπρησμό των οικιών των εθνικοφρόνων κατοίκων, αποχώρησαν πρός την περιοχή του Αρχαγγέλου και τα Ελληνο-Γιουγκοσλαβικά σύνορα, μαζί με τα λεηλατημένα είδη και τα συγκεντρωθέντα ποίμνια. 
Πολλοί από τους επιτεθέντες σύμφωνα με καταθέσεις κατοίκων, μιλούσαν την βουλγαρική ή Σερβική γλώσσα και μερικοί έφεραν στολές του Γιουγκοσλαβικού Στρατού και κουμπιά με αστέρι. Το χωριό Σκρά ανακαταλήφθηκε από δυνάμεις της Χης Μεραρχίας τις απογευματινές ώρες της 14ης Νοεμβρίου.
Λίγα λόγια τιμής και σεβασμού ένεκεν για την Δασκάλα ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ. Πατέρας της δασκάλας ήταν ο ιερέας Αθανάσιος Ζιάρας, οποίος γεννήθηκε στο Σκρά το 1874. Ο παπαθανάσης κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα, παράλληλα με τα θρησκευτικά του καθήκοντα, ανέπτυξε πλούσια εθνική δράση.
Ήταν εμπνευστής και πρωτοπόρος στη συγκρότηση αντάρτικού Σώματος στην περιοχή για την αντιμετώπιση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Με την πρεσβυτέρα του Άννα ανέθρεψαν τα τρία τους παιδιά Δημήτριο, Αντωνία και Βασιλική σύμφωνα με τα Ελληνοχριστιανικά ιδεώδη και τους μεταλαμπάδευσαν τη δική τους λατρεία, την αγάπη προς την πατρίδα.
Ο πρωτότοκος γιός του Παπαθανάση Δημήτριος Παπαθανασίου, γεννημένος το 1906, στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο του 1940-41 ήταν Ανθυπολοχαγός Πεζικού και προήχθη επ’ ανδραγαθία στον βαθμό του Υπολοχαγού. Νυμφεύτηκε τη Μαρία Παπαδοπούλου και εγκαταστάθηκε στο Κιλκίς.
Στις 7 Νοεμβρίου 1944 δολοφονήθηκε αφού βασανίστηκε στο Κιλκίς, από τις Ομάδες περιφρούρησης του ΕΑΜ –ΕΛΑΣ τη γνωστή Ο.Π.Λ.Α.
Η Βασιλική Παπαθανασίου, γεννηθείσα το 1910, σπούδασε νηπιαγωγός στην Έδεσσα και από το 1930 μέχρι και τον φρικτό θάνατό της στις 13 Νοε. 1946 υπηρέτησε ανελλιπώς στη ιδιαίτερή της πατρίδα το Σκρά ως νηπιαγωγός και δασκάλα. Είχε επίγνωση της εθνικής αποστολής της στην ευαίσθητη αυτή περιοχή που υπηρετούσε και γι αυτό κατέβαλε πολλές προσπάθειες, ώστε να θωρακίσει τους μαθητές της κατάλληλα για να μη πέφτουν θύματα στην Κομμουνιστική ή τη σλαβική προπαγάνδα.
Ήταν μία γνήσια Ελληνίδα και Χριστιανή. Κατά τη διάρκεια της Γερμανοβουλγαρικής κατοχής πήρε σαφή θέση τόσο εναντίον των σχεδίων των Βουλγάρων για εκβουλγαρισμό των ακριτικών χωριών, όπου ομιλείτο το σλαβικό ιδίωμα, όσο και εναντίον των άθεων Κομμουνιστών.
Θυσιάστηκε για να παραμείνει η Μακεδονία Ελληνική. Μετά το θάνατο της Δασκάλας, η αδελφή της Αντωνία παραφρόνησε και κλείστηκε σε ψυχιατρείο.
Η Ακαδημία Αθηνών τίμησε την Βασιλική Παπαθανασίου με το βραβείο εθνικής αρετής και αυτοθυσίας, το δε Γενικό Επιτελείο Στρατού, της έστησε την προτομή της στον προαύλειο χώρο του Δημοτικού Σχολείου του Σκρά.
Αυτές οι άκρως ειρηνικές και σεμνές εκδηλώσεις δεν αποτελούν “γιορτές μίσους” όπως αναφέρουν κάποιοι παντελώς ανόητοι, αλλά αντιθέτως, αποτελούν εκδηλώσεις οφειλόμενης εθνικής τιμής και ιστορικής μνήμης προς τους ήρωές μας. 
Οι Ήρωες πεθαίνουν μόνον εάν τους ξεχάσουμε!!! Και εμείς έχουμε σθεναρά μνήμη!
(*) Ιωάννης Κόντης είναι Υποστράτηγος ε.α
Πτυχιούχος Τμήματος Οικονομικών Σπουδών ΑΠΘ
Πτυχιούχος Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ
Πτυχιούχος Ανωτάτης Στρατιωτικής Ακαδημίας του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας
