Ο ναύαρχος Τζέιμς , διοικητής της Διακλαδικής Διοίκησης Συμμαχικών Δυνάμεων Νεάπολης και των Ναυτικών Δυνάμεων Ευρώπης και Αφρικής των ΗΠΑ, πολύπειρος ανώτατος αξιωματικός του αμερικανικού ναυτικού, στην αποκλειστική συνέντευξή του στην «Κ», μοιράζεται την ανησυχία του για την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. 
Επίσης, θεωρεί τα ελληνικά υποβρύχια τύπου 214 του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) απολύτως απαραίτητα για τις συμμαχικές επιχειρήσεις. Μιλάει για την πολλαπλή σημασία της Σούδας, ενώ λέει ότι έως τώρα η κατάσταση στην ΑΟΖ της Κύπρου έχει κρατηθεί υπό έλεγχο.
– Η Ανατ. Μεσόγειος είναι πράγματι μια από τις πιο «καυτές» περιοχές του πλανήτη;
– Δεν είναι η πρώτη περιοδεία μου στη Μεσόγειο. Ήρθα για πρώτη φορά εδώ πέρα το 1984-85 σε ένα υποβρύχιο του Αμερικανικού Ναυτικού. Τότε, ήμασταν στο μέσον του Ψυχρού Πολέμου, μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Υπήρχαν δύο μεγάλες δυνάμεις και δύο μεγάλες συμμαχίες, το ΝΑΤΟ εναντίον του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Υπήρχαν πολλά ρωσικά πλοία και υποβρύχια στη Μεσόγειο.
Δείτεκαι αυτά
Στη διάρκεια δεκαετιών όλο αυτό άλλαξε. Ήμουν στη Γαλλία όταν το Τείχος του Βερολίνου έπεσε. Όταν επέστρεψα τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Οι Ρώσοι δεν είχαν υποβρύχια στην περιοχή. Όμως, αν δούμε την κατάσταση σήμερα, μετά την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας, θα καταλάβουμε ότι οι Ρώσοι επέστρεψαν. Δεν είναι κάτι καινούριο, η βάση στην Ταρτούς υπάρχει από το 1971, όταν την παραχώρησε ο πατέρας του Άσαντ στην τότε ΕΣΣΔ.
Αλλά τη χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο τώρα. Υπάρχουν, επίσης, άλλα κράτη, καθώς και μη κρατικοί παράγοντες, που παίζουν προσπαθούν να αποσταθεροποιήσουν την περιοχή: Το Ιράν, φυσικά η Συρία και η Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Αν αναμειχθούν όλα αυτά, με την εμπορική ναυτική κίνηση, παράνομη και νόμιμη, η ανησυχία για τρομοκρατική δράση στις ανοιχτές θάλασσες, η παρουσία ρωσικών και συριακών δυνάμεων, αμερικανικών δυνάμεων, του ΝΑΤΟ, τότε προκύπτει ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Και αυτό συμβάλει στο να ανεβαίνει η ένταση στη Ανατ. Μεσόγειο και το Αιγαίο.
Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό για το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό να είναι τόσο ισχυρό. Η σχέση μας δεν ήταν ποτέ καλύτερη, τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με άλλα έθνη του ΝΑΤΟ.
– Μιας και αναφερθήκατε στα ρωσικά υποβρύχια. Πρόσφατα υπήρχε μια κοινή άσκηση ΗΠΑ-Ισραήλ. Συμμετείχε, επίσης, ένα ελληνικό υποβρύχιο. Θα λέγατε ότι τα νέα ελληνικά υποβρύχια (τύπου 214) είναι χρήσιμα και γι’ αυτό το σκοπό της παρακολούθησης στην Ανατ. Μεσόγειο;
– Απολύτως. Μάλιστα χθες έκανα το πρώτο μου ταξίδι στη Σαλαμίνα. Είμαι ερασιτέχνης ιστορικός, σπούδασα πολλά χρόνια πριν στο πανεπιστήμιο του Τζόρτζταουν. Ο καθηγητής μου, μού ζητούσε πάντα να δείχνω στο χάρτη που βρίσκεται η Σαλαμίνα. Και χθες ήμουν εκεί. Είχα και την ευκαιρία να δω τον Ελληνικό στόλο, μαζί με τον Αρχηγό Στόλου. Η πρώτη μονάδα την οποία επισκέφθηκα ήταν ένα νέο υποβρύχιο τύπου 214.
Πρέπει να σας πω ότι πραγματικά συγχαίρω τον ναύαρχο Αποστολάκη ως Α/ΓΕΕΘΑ τώρα αλλά και Αρχηγό ΓΕΝ νωρίτερα, διότι οδήγησε αυτό το πρόγραμμα στην πραγματοποίησή του. Ήμουν επιθεωρητής του Ατλαντικού Στόλου. Οπότε διακρίνω τις λεπτομέρειες στα υποβρύχια. Το συγκεκριμένο υποβρύχιο ήταν άψογο.
Είναι μια μονάδα υψηλών προδιαγραφών στο επίπεδο των υποβρυχίων που κινούνται με ντίζελ. Εξαιρετικά αθόρυβο και εξαιρετικά θανατηφόρο. Και είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε στην Ανατολική Μεσόγειο ως ΝΑΤΟ, για να εξασφαλίσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον στην ανοιχτή θάλασσα.
– Ακούμε συχνά από Αμερικανούς αξιωματούχους για την σημασία της βάσης της Σούδας, τα τελευταία χρόνια ακόμα περισσότερα. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει αυτό σε πρακτικό επίπεδο;
Η Σούδα είναι ένα κόμβος μεγάλης σημασίας. Έχει ένα αεροδρόμιο το οποίο χρησιμοποιούμε συνέχεια, με την ευχέρεια που μας δίνουν οι συμφωνίες μας με την ελληνική κυβέρνηση, την οποία ευχαριστούμε πολύ γι’ αυτό. Επίσης έχει το πρόσθετο πλεονέκτημα να έχει ναυτικές εγκαταστάσεις παγκόσμιας κλάσης. Και έναν νέο προβλήτα στο Μαράθι όπου μπορεί να δέσει αεροπλανοφόρο.
Το έχουμε κάνει αρκετές φορές. Τόσο για την ξεκούραση του πληρώματος, όσο και για λόγους συντήρησης του πλοίου και πρόκειται για ουσιαστικής σημασίας κόμβο στη Μεσόγειο. Επιπρόσθετα, έχω επισκεφθεί το Κέντρο Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ) του ΝΑΤΟ, το οποίο διοικεί το Ελληνικό Ναυτικό με έναν Έλληνα επικεφαλής, αλλά και Τούρκο αξιωματικό.
Μίλησα ως Διοικητής του 6ου Στόλου εκεί παλαιότερα, για την ασφάλεια στην ανοιχτή θάλασσα. Εκεί εκπαιδεύουμε πεζοναύτες και το Ναυτικό για το πώς να κάνουμε νηοψίες. Οπότε, έχουμε ένα αεροδρόμιο, ένα λιμάνι, εγκαταστάσεις συντήρησης, αποθήκη όπλων και ένα κέντρο αριστείας για εκπαίδευση σε αμφίβιες επιχειρήσεις στην ανοιχτή Θάλασσα. Λέω σε όλους τους πεζοναύτες ή ναυτικούς που επισκέπτονται την Μεσόγειο, αν έχουν χρόνο να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμα τους μια συμμετοχή στις εξασκήσεις του ΚΕΝΑΠ. Επίσης, σήμερα (σ.σ. Παρασκευή), τελειώνει η άσκηση Phoenix Express, η οποία περιλάμβανε την εξάσκηση των Ναυτικών των χωρών του Μαγκρέμπ.
Ήμουν στην Τυνησία την προηγούμενη εβδομάδα για την έναρξη της άσκησης και η αντιναύαρχος του Στόλου μας Λίσα Φρανκέτι είναι στην Κρήτη σήμερα για την τελετή κλεισίματος. Είναι πολύ σημαντικό. Αν κοιτάξουμε νότια, προς το Μαγκρέμπ και το Σάχελ, υπάρχει ανησυχία για συγκρούσεις εκεί πέρα, ιδιαίτερα στο Σαχέλ και τη Σαχάρα, οπότε προσπαθούμε να ενισχύσουμε τις χώρες του Μαγκρέμπ. Άλλη μια προστιθέμενη αξία της βάσης στην Κρήτη. Πραγματικά δεν μπορώ να σας ευχαριστήσω αρκετά που μας επιτρέπετε να τη χρησιμοποιούμε.
– Υπάρχουν αμερικανικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ. Θα υπάρξουν γεωτρήσεις εκεί πριν το τέλος του χρόνου. Έχουμε δει ότι σε προηγούμενες γεωτρήσεις, υπήρξε ναυτική παρουσία κρατών που δραστηριοποιούνται στις εξορύξεις που γίνονται εκεί. Βλέπετε να γίνεται κάτι ανάλογο και τον ερχόμενο Οκτώβριο, όταν θα πραγματοποιηθούν οι επόμενες γεωτρήσεις της Exxon;
– Καταρχάς χαίρομαι που αμερικανικές επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε χώρες όπως η Κύπρος. Και ξέρω ότι καταγράφηκαν πρόσφατες ανακαλύψεις πετρελαίου και φυσικού αερίου σε μεγάλες ποσότητες. Αυτό θα δώσει λύσεις στην Ευρώπη. Εναλλακτικές λύσεις σε αγωγούς που υπήρχαν για πάρα πολλά χρόνια, με αρκετούς περιορισμούς, κυρίως την αγορά ενέργειας με πολιτική εποπτεία. Και μιλάω κυρίως για το ρωσικό αέριο προς την Ευρώπη, κυρίως την Ανατολική. Οπότε, είναι καλό να υπάρχουν επιλογές.
Προφανώς υπάρχουν συμφέροντα αρκετών χωρών, ειδικά στην Κύπρο. Και ελπίζω ότι ως πολιτισμένα έθνη μπορούμε να βρούμε πώς να μοιράσουμε αυτά τα κέρδη και αυτούς τους συγκεκριμένους ενεργειακούς πόρους, ώστε όλοι να είναι ικανοποιημένοι. Γνωρίζω ότι υπήρξε κάποια ναυτική δραστηριότητα σε εκείνην την περιοχή, πιστεύω ότι κρατήσαμε την κατάσταση υπό έλεγχο. Και ελπίζω ότι θα συνεχίσουμε έτσι.
– Η Ελλάδα στέκεται στο μέσον πολλαπλών κρίσεων. Ποιος μπορεί να είναι ο σταθεροποιητικός ρόλος της Ελλάδας στην περιοχή;
– Πρώτα απ’ όλα οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις διατηρούν μια ετοιμότητα και μια ισχύ που μου δημιουργούν εμπιστοσύνη. Ιδιαίτερα το Ναυτικό σας. Είδα τόσους επαγγελματίες στη Σαλαμίνα. Εκτός από τα υποβρύχιο επισκέφθηκα και την νέα τορπιλάκατο Ρ-71, ένα πλοίο εξοπλισμένο με ένα εξαιρετικό πακέτο επιθετικών και αμυντικών όπλων που θα πρόσθετε ιδιαίτερες δυνατότητες σε οποιαδήποτε ναυτική επιχείρηση.
Οπότε είμαι σίγουρος, ότι το Ελληνικό Ναυτικό θα ανταποκρινόταν άμεσα σε οποιοδήποτε σενάριο κρίσης. Υπάρχουν πολλές ανησυχίες. Τις τελευταίες ώρες είδαμε την κινητικότητα ανάμεσα σε Ισραήλ και Συρία και άλλους κρατικούς ή όχι φορείς που εδρεύουν εκεί. Αυτό με ανησυχεί ιδιαίτερα. Έχουμε πολλά ευρωπαϊκά συμφέροντα στο Λεβάντε. Πολλούς ευρωπαίους και αμερικανούς πολίτες που ζουν στην περιοχή και είναι προς το συμφέρον όλων μας να κρατήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον. Χθες συνομίλησα με τον Α/ΓΕΕΘΑ για ορισμένες άλλες από τις περιοχές για τις οποίες στο Διακλαδικό Στρατηγείο της Νάπολης ενδιαφερόμαστε ιδιαίτερα.
Ιδιαίτερα της αναβαθμισμένης διοικητικής δομής του ΝΑΤΟ για το νότο (South Hub). Η Ελλάδα μοιράζεται τις ανησυχίες μας, για την περιοχή Μέσης Ανατολής-Βόρειας Αφρικής. Εμάς μας ενδιαφέρει, επίσης, το Σαχέλ και η Σαχάρα. Έχουμε, επίσης, μια προσφυγική κρίση επικών διαστάσεων στη Μεσόγειο.
Ξέρετε πολύ καλά γι’ αυτό στο Αιγαίο. Το ΝΑΤΟ έχει ελέγξει σημαντικά την κρίση στο Αιγαίο. Την έχει μειώσει στο επίπεδο των, ίσως εκατοντάδων προσφύγων την ημέρα, από χιλιάδες που ήταν νωρίτερα. Η ΕΕ επίσης διευθύνει την επιχείρηση «Σοφία» στα ανοιχτά της Λιβύης και από την έναρξή της, έχουμε σώσει 45.000 ζωές προσφύγων και μεταναστών στη θάλασσα. Αυτοί οι απελπισμένοι άνθρωποι, ορισμένες φορές πολιτικοί πρόσφυγες, άλλες φορές οικονομικοί μετανάστες αποτελούν βάρος για τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Και πολλές φορές στέλνονται πίσω.
Ξοδεύουν τις οικονομίες μιας ζωής, ρισκάρουν, μόνο για να τους πουν «δεν μπορείς να μείνεις, πρέπει να γυρίσεις πίσω». Είναι τραγικό. Στη Νάπολη, με καθοδήγηση από το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο, αναζητούμε τρόπους να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον, ένα καταφύγιο ώστε να βοηθήσουμε τις χώρες στη Βόρεια Αφρική και τη Σαχάρα, ώστε να εγκαθιδρυθεί το κράτος δικαίου σε περιοχές όπου υπάρχει περιορισμένη ή και καθόλου διακυβέρνηση. Η Ελλάδα έχει συνεισφέρει στο στρατηγείο μου και το South Hub.
Έχουμε λοιπόν αρχίσει συνεργασία με κρατικούς και μη φορείς, όπως ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός, ο ΟΗΕ, σίγουρα οργανισμοί όπως η AFRICOM, αλλά και την Ε.Ε. Απλά αρχίζουμε και στη επόμενη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, η νέα αυτή δομή θα ανακοινωθεί επισήμως. Επίσης, στη Σύνοδο μπορεί να αποφασιστεί – αν το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο συμφωνήσει – η μετατροπή της εκπαιδευτικής δραστηριότητας του ΝΑΤΟ σε αποστολή στο Ιράκ για την εκπαίδευση ιρακινών στρατιωτικών πώς να αμυνθούν κατά του ISIS στη χώρα τους.
Οπότε ο Συνασπισμός ή το ΝΑΤΟ να μην χρειάζεται να το κάνει στο μέλλον. Η Ελλάδα έχει επίσης ενδιαφέρον στα Βαλκάνια, όπου υπάρχει, επίσης, αρκετή ένταση. Διοικώ 4.000 στρατιώτες στο Κόσοβο. Πρόσφατα σημειώθηκε ένταση ανάμεσα στο Κόσοβο και τη Σερβία, ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία του Σέρβου κοσοβάρου πολιτικού Όλιβερ Ιβάνοβιτς. Ευτυχώς έπεσαν οι τόνοι από τους ηγέτες των Κοσοβάρων και των Σέρβων. Ωστόσο, μετά κατηγορητήριο που πιθανώς απαγγείλει το Διεθνές Δικαστήριο αυτό το καλοκαίρι ίσως ανέβει πάλι η ένταση και θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Ξέρω ότι η Ελλάδα με στηρίζει σε αυτό και το εκτιμώ ιδιαίτερα.
– Ποια η άποψή σας για την ένταση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία στο Αιγαίο. Σημειώθηκαν ορισμένα περιστατικά, ορισμένα εκ των οποίων επικίνδυνα. Το ΝΑΤΟ ακολουθεί, επί της αρχής το δόγμα Λουνς. Ωστόσο, πως αξιολογείτε την κατάσταση, όπως εξελίσσεται, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν και ευρύτερα ζητήματα, όπως το προσφυγικό.
– Καταρχάς στο προσφυγικό, με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ, νομίζω έχουμε κάνει τεράστια πρόοδο. Ενεπλάκην στο αρχικό στήσιμο της SNGM2 που διοικείται από την Ανώτατη Ναυτική Διοίκηση του ΝΑΤΟ στο Νορθγουντ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο καλός φίλος μου αντιναύαρχος Κλάιβ Τζόνστοουν κατάφερε να δημιουργήσει αυτό τον συνασπισμό δυνάμεων.
Ήμουν διοικητής του 6ου Στόλου όταν στείλαμε ένα δικό μας πλοίο στη δύναμη, το USN Grapple. Προς τιμήν και των δύο κρατών, Ελλάδας και Τουρκίας, συνεργάστηκαν με τις Ακτοφυλακές τους και εργάστηκαν με το ΝΑΤΟ ώστε να γίνει επιτυχημένη η δραστηριότητα. Το βλέπω όλο αυτό ως ένα θετικό σημείο από όλη αυτή την ένταση στο Αιγαίο στην οποία αναφερθήκατε.
Και χαίρομαι που αναφέρεστε στο Δόγμα Λουνς, διότι στο Στρατηγείο μου, όταν έρχονται τέτοια ζητήματα υπενθυμίζω σε όλους μια δική μου ιστορία. Το 2009 ήμουν ο «νούμερο 2» του Τζέιμς Σταυρίδη, όταν ήταν Ανώτατος Διοικητής Ευρώπης (SACEUR). Και τότε ο Τζιμ, που είναι δημοφιλής στην Ελλάδα, έψαχνε για ένα μότο για τη Διοίκηση. Οπότε προχώρησε σε ένα διαγωνισμό, λέγοντας «θέλω κάτι που να είναι το «μάντρα» μας, το σλόγκαν μας».
Τελικά το βρήκε ένας πλωτάρχης. Είναι το «Δυνατότεροι Μαζί» (Stronger together). Οπότε στο Στρατηγείο μου, όταν οι εντάσεις ανεβαίνουν, όταν από τη μια ή την άλλη πλευρά έρχονται σε μένα και εκφράζουν αγωνία τους λέω «είμαστε δυνατότεροι μαζί». Και τους θυμίζω το Δόγμα Λουνς.
Δεν έχουν μόνο η Ελλάδα και η Τουρκία διαφορά. Ελπίζω να ακολουθήσουν και οι κυβερνήσεις, διότι οι σχέσεις σε επίπεδο στρατιωτικών και ναυτικών είναι πάρα πολύ καλές. Μερικές φορές λύνουμε τις διαφορές μας μέσω των ενώσεων μας που αποτελούνται από στρατιωτικούς. Σας θυμίζω ότι στο ΚΕΝΑΠ διοικητής είναι ένας Έλληνας και υποδιοικητής ένας Τούρκος και λειτουργεί πολύ καλά.
Διαβάστε όλη τη συνέντευξη στη Καθημερινή
