Η πρόσφατη δημοσίευση της τουρκικής εφημερίδας «Turkiye Today» επαναφέρει στο προσκήνιο το όνομα του Σάββα Καλεντερίδη, ενός από τους πιο αθόρυβους και αποτελεσματικούς επιχειρησιακούς αξιωματικούς που υπηρέτησαν στην Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών τη δεκαετία του ’90. Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει πάνω από τρεις δεκαετίες από τη δράση του στην Τουρκία και σχεδόν είκοσι έξι χρόνια από το θρίλερ της Κένυας με τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν, η Άγκυρα εξακολουθεί να τον αντιμετωπίζει με καχυποψία, εμμονή και εμφανή αμηχανία.
Το τουρκικό ρεπορτάζ υπογράφεται από τον δημοσιογράφο Χασάν Μεσούτ Οντέρ, ο οποίος παρουσιάζει τον πρώην αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού –και στη συνέχεια πράκτορα της ΕΥΠ– ως έναν άνθρωπο που, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, «τρέφει βαθύ μίσος για την Τουρκία». Επικαλείται την ποντιακή του καταγωγή και την στρατιωτική του διαδρομή ως στοιχεία που διαμόρφωσαν, όπως γράφει, μια «εθνικιστική ταυτότητα εμμονικά στραμμένη κατά της Άγκυρας». Ωστόσο, πίσω από αυτήν την προφανή προσπάθεια αποδόμησης, ο Οντέρ παραλείπει όσα η τουρκική πλευρά αποφεύγει επί χρόνια να συζητήσει δημοσίως: τα πραγματικά επιχειρησιακά χτυπήματα που υπέστη από τον Καλεντερίδη.
Η αθέατη δράση στην Τουρκία και οι στρατολογήσεις
Από το 1994 έως το 2000, ο Σάββας Καλεντερίδης υπηρέτησε ως εμπορικός ακόλουθος στο ελληνικό προξενείο της Σμύρνης. Στην πραγματικότητα, ήταν ο διάδοχος του επίσης επιχειρησιακά σημαντικού Βασίλη Γιαννόπουλου στην πιο απαιτητική αποστολή πληροφοριών στην Τουρκία. Διέθετε μια μοναδική ικανότητα προσέγγισης και χειρισμού ανθρώπων, κάτι που του επέτρεψε να πραγματοποιήσει το αδιανόητο για τα δεδομένα της εποχής: τη στρατολόγηση τριών Τούρκων αξιωματικών, ανάμεσά τους και του επισμηναγού Μεχμέτ Μπαρούτ.
Δείτεκαι αυτά
Από αυτές τις επιχειρήσεις η Ελλάδα απέκτησε ανεκτίμητες πληροφορίες:
– λεπτομερείς χαρτογραφήσεις δεκάδων τουρκικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων στα παράλια της Μικράς Ασίας,
– τις απόρρητες συχνότητες και κώδικες επικοινωνίας της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας,
– επιχειρησιακά δεδομένα που αναβάθμισαν ουσιαστικά την ελληνική αποτρεπτική ισχύ.
Η ΜΙΤ, όταν αργότερα εντόπισε το εύρος της ζημιάς, φέρεται να χαρακτήρισε τη δράση του Καλεντερίδη ως «το τέλειο έγκλημα». Οι Τούρκοι αξιωματικοί που συνεργάστηκαν με την Ελλάδα συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε πολυετή κάθειρξη. Ο Έλληνας επιχειρησιακός, ωστόσο, παρέμεινε άπιαστος.
Επικήρυξη, σχέδια δολοφονίας και η νυχτερινή διαφυγή
Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, η ΜΙΤ είχε πλέον αντιληφθεί ότι ο Καλεντερίδης δεν ήταν ένας απλός διπλωματικός υπάλληλος. Σύμφωνα με τουρκικές πηγές, η τότε πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ υπέγραψε εντολή φυσικής εξόντωσής του. Ο Έλληνας αξιωματικός φέρεται να επικήρυχθηκε με ένα εκατομμύριο δολάρια, ενώ ο ίδιος καταλάβαινε ότι τον παρακολουθούσαν καθημερινά.
Όταν διαπίστωσε ότι οι γνωστοί παρακολουθητές του εξαφανίστηκαν και αντικαταστάθηκαν από άγνωστα πρόσωπα –μια κλασική τακτική πριν από απόπειρα δολοφονίας– κινητοποίησε το δικό του δίκτυο. Ένα βράδυ, τρία οχήματα του ελληνικού προξενείου εγκατέλειψαν τη Σμύρνη. Σε ένα από αυτά βρισκόταν ο Καλεντερίδης. Η διαφυγή του ήταν απόλυτα επιτυχημένη.
Το θρίλερ της Κένυας και ο Οτσαλάν
Τον Φεβρουάριο του 1999, λίγο μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Καλεντερίδης λαμβάνει την εντολή που θα τον φέρει στο επίκεντρο μιας από τις πιο σκοτεινές υποθέσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Πρέπει να συνοδεύσει τον Αμπντουλάχ Οτσαλάν από την Κέρκυρα στο Ναϊρόμπι της Κένυας.
Ο ίδιος έχει περιγράψει στο βιβλίο του πόσο παράξενο του φάνηκε ότι η Αθήνα τον έστελνε σε μια χώρα γεμάτη κλιμάκια της CIA. Μόλις έφτασε, συστήθηκε στον Έλληνα πρεσβευτή χωρίς περιστροφές: «Ταγματάρχης Σάββας Καλεντερίδης, ΕΥΠ – και αυτός είναι ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν». Πολύ σύντομα, θα ξεκινούσε ένα θρίλερ που θα κατέληγε στην απαγωγή του Κούρδου ηγέτη και την παράδοσή του στη ΜΙΤ.
Παρά τις αφόρητες πιέσεις, ο Καλεντερίδης αρνήθηκε να εκτελέσει την εντολή να «βγάλει τον Οτσαλάν στον δρόμο» από την πρεσβευτική κατοικία. Δεν κατάφερε όμως να αποτρέψει την εξέλιξη της επιχείρησης των ξένων μυστικών υπηρεσιών. Την επόμενη ημέρα, η Hurriyet θα δημοσίευε φωτογραφία του με τίτλο: «Ο υπερπράκτορας της Ελλάδας παγιδευμένος στην Κένυα».
Από εκείνη τη στιγμή, η επιχειρησιακή του κάλυψη είχε τελειώσει για πάντα.
Γιατί η Άγκυρα τον θυμάται ακόμη
Παρά τη σκόπιμη αποσιώπηση κρίσιμων γεγονότων από το δημοσίευμα της «Turkiye Today», ένα συμπέρασμα προκύπτει αβίαστα: η Τουρκία δεν έχει ξεχάσει τον Καλεντερίδη γιατί κατάφερε, επί σειρά ετών, να διεισδύσει όσο ελάχιστοι στο εσωτερικό της. Γιατί κατέγραψε και αποκάλυψε κρίσιμες τουρκικές στρατιωτικές δομές. Γιατί παρότι επικήρυχθηκε και απειλήθηκε με δολοφονία, δεν συνελήφθη ποτέ. Και γιατί, ακόμη και στο θρίλερ του Οτσαλάν, η παρουσία του συνέχισε να ενοχλεί έντονα τις τουρκικές υπηρεσίες.
Τρεις δεκαετίες μετά, το γεγονός ότι η Άγκυρα συνεχίζει να επανέρχεται στο όνομά του δείχνει κάτι απλό: ακόμη και σήμερα, ο Σάββας Καλεντερίδης παραμένει για τους Τούρκους ένας ιδιαίτερα δυσάρεστος υπενθυμιστικός φάκελος.
