Προσκυνηματική Επίσκεψη στη Β. Ήπειρο…Μια Εθνική και ηθική υποχρέωση..
Ο Σύνδεσμος αποφοίτων της Τάξεως 1976, της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, κάνοντας πράξη την επιθυμία των μελών του που πηγάζει από το ιερό καθήκον μας, να αποτίσουμε την ελαχίστη οφειλόμενης τιμή, στη μνήμη των Ηρώων προγόνων μας, του έπους του 1940, που πριν από 77 χρόνια πολέμησαν για την ελευθερία της Πατρίδος και έδωσαν την ζωή τους για τον ιερό αυτό σκοπό και ακόμη και σήμερα παραμένουν διάσπαρτοι και «άταφοι» στα ιερά και αιματοβαμμένα χώματα της Βορείου Ηπείρου.
Τα οστά ελάχιστων εξ αυτών , μερικές εκατοντάδες από τους 7.948 ήρωες νεκρούς μας του έπους του 1940, ευρίσκονται στα υπάρχοντα Στρ. Νεκροταφεία στους ΒΟΥΛΙΑΡΑΤΕΣ, στην ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ (στο Μοναστήρι Αγ. Νικόλαος).
Πανάρχαιο Ελληνικό, αλλά και παγκόσμιο έθιμο o σεβασμός των νεκρών. Μετά από κάθε μάχη γινόταν εκεχειρία με σκοπό την περισυλλογή και φροντίδα των νεκρών για το τελευταίο τους ταξίδι, όπως μάς αναφέρουν στα συγγράμματα τους επιφανείς αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς.
Η ταφή των νεκρών και μάλιστα των πολεμιστών, αποτελεί για μας τους Έλληνες ιερό χρέος και υπέρτατο καθήκον, εσωτερική ανάγκη και εθνική επιταγή.
Δεν είναι μία απλή, τυπική διαδικασία. Οι νεκροί πρέπει να προσεγγίζονται με ευλάβεια, ανεξάρτητα από το ποιοι είναι αυτοί. Κάτι ανάλογο, όμως, δεν συνέβη με τους Έλληνες νεκρούς του Ελληνοϊταλικού πολέμου. Έτσι οι 8.000 περίπου νεκροί στρατιώτες, αξιωματικοί και άλλοι εθελοντές, που αγωνίστηκαν ενάντια στον Ιταλικό φασισμό και περιέσωσαν την Ελληνική τιμή δίνοντας μαθήματα ηρωισμού και ανδρείας στην ανθρωπότητα, έμειναν άταφοι ἢ πρόχειρα θαμμένοι στα ιερά χώματα της Β. Ηπείρου.
Αρκετών από αυτούς τα οστά παραμένουν μέχρι σήμερα διάσπαρτα στα βουνά και τις πεδιάδες. Το Ελληνικό κράτος αδιαφόρησε γι’ αυτούς, που χάρισαν στην πατρίδα το πολυτιμότερο αγαθό, τη ζωή τους και έγραψαν τις ενδοξότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Διάσπαρτοι τάφοι Ελλήνων στρατιωτών, υπάρχουν σε πολλά σημεία της Βορείου Ηπείρου.
Ευρίσκονται παντού. Στην Τρεμπεσίνα και το Πόγραδετς, στο θρυλικό ύψωμα 731, τις σύγχρονες Θερμοπύλες και στην Κλεισούρα, στα υψώματα του Μπουμπίβι και στην πεδιάδα του Βούρκου. Στο Mάλι Σπατ και την Κορυτσά. Ενταφιασμένοι όπως-όπως κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, χαμένοι στο χιόνι.
Ιταλικοί λόχοι υγειονομικού συγκέντρωσαν μετά το 40 τα οστά των δικών τους νεκρών, καθώς και Ελλήνων που βρέθηκαν μαζί, σε μεγάλα οργανωμένα νεκροταφεία, με την συγκινητική επιγραφή: «Εχθροί στον πόλεμο. σύντροφοι στο θάνατο».
Επιγραφές που το καθεστώς του Χότζα φρόντισε γρήγορα να εξαφανίσει. Είναι παντού οι Μεγάλοι μας Νεκροί. Στην Άρτζα θυμούνται ακόμα, μετά τις επιχειρήσεις, σπαρμένους Έλληνες και Ιταλούς, αγκαλιασμένους νεκρούς στις μάχες, σώμα με σώμα.
Έτσι εμείς οι απόφοιτοι της Τάξης 1976 της ΣΣΕ αποφασίσαμε να κάνουμε ένα μικρό βήμα. Προσκυνηματική επίσκεψη στα ιερά μας χώματα της Βορείου Ηπείρου, εκεί που βρίσκονται οι άταφοι νεκροί μας και οι ζωντανοί σύγχρονοι Έλληνες ομογενείς μας, που ακόμη δεν έχουν αναπνεύσει αέρα ελευθερίας, στους Αγίους Σαράντα, στην Χιμάρα, στα χωριά του Βούρκου και της Δερόπολης , στο Αργυρόκαστρο, στην Κλεισούρα και στο ύψωμα 731. Στο προσκύνημα μας ακολούθησαν συνάδελφοι και από άλλες τάξεις καθώς και φίλοι μας εκτός στρατού
Το συνοπτικό οδοιπορικό μας, με τις κύριες δραστηριότητες και γεγονότα κατά ημέρα, ήταν :
26 Μαΐου (1η ημέρα ): ……. – Ιωάννινα – Άγιοι Σαράντα
Σε δύο κύριες κατευθύνσεις, η μία Αθήνα – Ιωάννινα και η άλλη Ξάνθη – Ιωάννινα, παραλαμβάνοντας συνταξιδιώτες μας από διάφορες πόλεις, συγκεντρωθήκαμε το μεσημέρι στα Ιωάννινα όπου αποτελέσαμε πλέον μια ομάδα.
Κινηθήκαμε επί της Εγνατίας οδού και μέσω Ηγουμενίτσας, από τον μεθοριακό σταθμό Σαγιάδας (Μαυρομάτι) εισήρθαμε στα ιερά εδάφη της Βορείου Ηπείρου. Παραλάβαμε τη ξεναγό μας, την ομογενή κ. Έλενα Καλούδη και περνώντας τα χωριά του Βάλτου, έχοντας συντροφιά τη θέα της ΒΑ Κέρκυρας, φθάσαμε στους Αγίους Σαράντα, ξεναγηθήκαμε στην πόλη και καταλύσαμε στο ξενοδοχείο όπου διανυκτερεύσαμε.
27 Μαΐου (2η ημέρα): Άγιοι Σαράντα – Χιμάρα – Άγιοι Σαράντα
Ξεκινήσαμε πρωί έχοντας αριστερά μας την Αδριατική, με την Ερεικούσα και τους Οθωνούς, δεξιά μας την τραχιά οροσειρά του Δέλβινου, διασχίζοντας τα γραφικά χωριά της διαδρομής, φθάνουμε στη Χιμάρα.
Πρώτη στάση μας το 9χρονο Ελληνικό Σχολείο «ΟΜΗΡΟΣ». Μας υποδέχθηκαν με μεγάλη χαρά η Υποδιευθύντρια κ. Κατερίνα Παυλάκου και η ομογενής (από Χιμάρα) φιλόλογος, κ. Παναγιώτα Νεράντζη. Μας ενημέρωσαν για θέματα του σχολείου, για την εκπαίδευση που υφίστανται τα ελληνόπουλα της περιοχής, για τα προβλήματα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
Η κ. Νεράντζη με την γλαφυρή ομιλία της περί της ιστορικότητας της περιοχής και της καθημερινότητας των ομογενών κατοίκων της και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν, μας συγκίνησε ιδιαίτερα. Τους παραδώσαμε 6 κιβώτια με βιβλία γενικού περιεχομένου Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών, καθώς και διάφορα δώρα μεμονωμένα που είχαν μαζί τους συνταξιδιώτες μας.
Προσκυνήσαμε στον παρακείμενο ναό που ίδρυσε ο Κοσμάς ο Αιτωλός κατά το πέρασμα του από την περιοχή και κατευθυνθήκαμε για το σπίτι της κ. Ερμιόνης Μπρίγκου το οποίο βρίσκεται εκτός κατοικημένης περιοχής της Χιμάρας, όπου φθάσαμε μετά από ποδαρόδρομο σε ανηφορικό μονοπάτι 2 χιλμ.
Η κ. Ερμιόνη Μπρίγκου, «Η Μάνα της Χειμάρρας», όπως την ονομάζουν, μας υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Στον κήπο του σπιτιού της έχει φυτέψει μια μυρτιά. «Για να μην είναι τα παιδιά στον ήλιο», λέει. Τα παιδιά είναι έξι Έλληνες στρατιώτες που πολέμησαν στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41, σκοτώθηκαν στη Χειμάρρα και θάφτηκαν από τον πατέρα της, στον κήπο του πατρικού της.
Από τότε μικρό κοριτσάκι τότε, 9 χρονών, μέχρι σήμερα 86 χρονών, μένει εκεί με την οικογένεια της «για να μην είναι μόνοι οι Ήρωες». Τους περιποιείται, τους ανάβει καθημερινά κερί και τους μιλάει συνεχώς. Σήμερα τους είπε «έρχονται πατριώτες μας από την Ελλάδα για να σας δουν και να σας τιμήσουν. Οι ψυχές σας θα είναι ευχαριστημένες». Μια επιβλητική και σεβάσμια μορφή, μια Ελληνίδα Ηρωίδα.
Τελέσαμε Τρισάγιο και επακολούθησε κατάθεση στεφάνου από τον πρόεδρο του Συνδέσμου μας Αντγο ε.α. Μπαλτζώη Ιωάννη, ενός λεπτού σιγή και από όλους μας ψάλθηκε ο Εθνικός Ύμνος. Η κ. Ερμιόνη Μπρίγκου μας διηγήθηκε τα τόσα πολλά που θυμάται από εκείνη την εποχή, ούσα 9 χρονών κοριτσάκι. Ρίγη συγκινήσεως μας διαπέρασαν όλους.
Στο τέλος μας φιλοξένησε στο σπίτι της, επισκεφθήκαμε τους χώρους που χρησιμοποιούσαν οι Ήρωες μας, μας έδειξε σφαίρες και προσωπικά τους αντικείμενα, είδαμε τα βραβεία και τα τιμητικά διπλώματα που της έχει απονείμει η Ελληνική Πολιτεία και διάφοροι φορείς, της επιδώσαμε αναμνηστική τιμητική πλακέτα και φωτογραφηθήκαμε μαζί της. Μας κέρασε γλυκό και την αποχαιρετήσαμε με την υπόσχεση ότι και άλλες φορές θα «ευχαριστήσουμε τις ψυχές των παιδιών της».
Κατηφορίζοντας, σταματήσαμε στην παραλία της Χιμάρας όπου συναντηθήκαμε και συνομιλήσαμε με τους ομογενείς μας. «Δεν θέλουμε τίποτα από εσάς» μας έλεγαν. «Να μη μας ξεχνάτε και να μας επισκέπτεστε. Αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο για μας.»
Πλήρεις συναισθημάτων, που είναι δύσκολο να περιγραφούν, ανάμικτα χαρά, λύπη, αγανάκτηση, αγαλλίαση, περηφάνια, τσατίλα ……. πήραμε το δρόμο της επιστροφής. Με τον καιρό να συμμερίζεται την συγκίνησή μας και να κλαίει κι’ αυτός, φθάσαμε στους Αγίους Σαράντα όπου και διανυκτερεύαμε.
28 Μαΐου (3η ημέρα): Άγιοι Σαράντα – Κλεισούρα – Τεπελένι – Αργυρόκαστρο
Νωρίς το πρωί εγκαταλείψαμε τους Αγίους Σαράντα με κατεύθυνση την Κλεισούρα. Στην διαδρομή σταματήσαμε στο αμιγώς Ελληνικό χωριό την Δερβιτσιάνη. Στην ωραία και εντυπωσιακή εκκλησία του χωριού εκκλησιαστήκαμε μαζί με τους ομογενείς μας, που η παρουσία μας τους γέμισε χαρά.
Η ομογένεια της Β. Ηπείρου κρατεί τις παραδόσεις που εμείς εδώ στην Μητρόπολη Ελλάδα, έχουμε απεμπολήσει. Μιλήσαμε με πολλούς κατοίκους, οι οποίοι μας μετέφεραν την αγάπη τους και την νοσταλγία τους για την Πατρίδα. Πήραμε τον καφέ μας στα καφενεία του χωριού και πολλοί από εμάς αγόρασαν εξαιρετικά παραδοσιακά γλυκά, λικέρ και μαρμελάδες, ενισχύοντας παράλληλα και τον ντόπιο γυναικείο συνεταιρισμό, που με μεράκι και αγάπη τα παρασκεύασε.
Διασχίζοντας το Αργυρόκαστρο, μπαίνουμε στα στενά της Κλεισούρας, μέσα σ’ ένα καταπράσινο τοπίο, κόντρα στη ροή των υδάτων του Αώου ποταμού, φθάνουμε σ’ ένα άτυπο νεκροταφείο, την ύπαρξη του οποίου μας είχε υποδείξει σε περυσινή επίσκεψη μας ο κ. Γενικός Πρόξενος Αργυροκάστρου. Ένας σταυρός και περιμετρικά πέτρες ορίζουν τον χώρο της ταφής και μαρτυρούν ότι εδώ βρίσκονται τάφοι ηρώων. Αποτίσαμε τον οφειλόμενο φόρο τιμής.
Φθάνουμε στο ολοκαίνουριο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Κλεισούρας στο (νέο) στρατιωτικό νεκροταφείο, έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, στον αύλειο χώρο του οποίου υπάρχει ένας τεράστιος σταυρός που υψώνεται πάνω από τους 350 κενούς τάφους (ανά 28άδες, με σταυρούς, χωρίς ονόματα ακόμη), που προορίζονται για να τοποθετηθούν τα οστά των (μη αναγνωρισμένων ακόμη) ηρώων μας που φυλάσσονται σε μεταλλικά οστεοφυλάκια μέσα στον Ιερό Ναό και ακόμη δεν έχουν ενταφιασθεί, οι δε τάφοι παραμένουν ακόμη κενοί, αποτέλεσμα της αλβανικής αντίδρασης και της Ελληνικής αδράνειας!!!
Τελέσαμε Τρισάγιο μνημονεύοντας και τους εκλιπόντες συμμαθητές μας καθώς και τις εκλιπούσες γυναίκες συμμαθητών μας. Στην ακολουθία συμμετείχε και ο Αλβανόφωνος χριστιανός ιερέας της μονής, πατέρας Ρωμανός, διαβάζοντας κι’ αυτός ευχές στη γλώσσα του. Επακολούθησε κατάθεση στεφάνου από τον Αντγο ε.α. Σαρρή Νικόλαο ο οποίος παραφράζοντας τους στίχους του Ανδρέα Κάλβου από την ωδή «Εις τον Ιερόν Λόχο» απήγγειλε:
Ας μη βρέξει ποτέ το σύννεφο
και ο άνεμος σκληρός ας μή σκορπίσει
το μακάριο χώμα που θα σας σκεπάσει.
Ας το δροσίζει πάντοτε με τ’ αργυρά της δάκρυα
η ροδόπεπλη κόρη’
και εδώ ας ξεφυτρώνουν αιώνια τα λουλούδια
Ενός λεπτού σιγή και από όλους μας ψάλθηκε ο Εθνικός Ύμνος.
Επόμενος προγραμματισμένος σταθμός μας ήταν το προσκύνημα στο ύψωμα 731, τις σύγχρονες «Θερμοπύλες που δεν έπεσαν ποτέ». Δυστυχώς οι μεγάλες βροχοπτώσεις των προηγουμένων ημερών είχαν σαν αποτέλεσμα να αποκόψουν τον έτσι κι’ αλλιώς δύσβατο, κακοτράχαλο και ορεινό χωματόδρομο, με αποτέλεσμα να μην είναι εφικτή η ανάβαση μας. Στους Ήρωες μας όμως δώσαμε υπόσχεση ότι δεν τους ξεχνάμε και ότι με την πρώτη ευκαιρία θα τους επισκεφτούμε για να κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ, ως ένδειξη τιμής και ευχαριστίας για τον αγώνα που έδωσαν, για να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι.
Ακολουθώντας την αντίστροφη διαδρομή. Επισκεφθήκαμε το Τεπελένι για μια σύντομη ξενάγηση και φθάσαμε στο Αργυρόκαστρο.
Αργά το απόγευμα μεταβήκαμε στον εντυπωσιακό και επιβλητικό Καθεδρικό Ιερό Ναό της Αναστάσεως, που εγκαινιάσθηκε πρόσφατα, όπου παρακολουθήσαμε τον Εσπερινό. Στη συνέχεια μεταβήκαμε στο παραπλήσιο 9χρονο Ελληνοαλβανικό Σχολείο Αργυροκάστρου, «Πνοή Αγάπης».
Ο υπεύθυνος τύπου της Μητροπόλεως, ο ομογενής κ. Ορφέας Μπέτσης, μας ενημέρωσε για τα θέματα του σχολείου καθώς και για τη γενική εκπαίδευση της ομογένειας. Τους παραδώσαμε 4 κιβώτια με βιβλία γενικού περιεχομένου Ελλήνων συγγραφέων και ποιητών, διάφορες εικόνες και άλλα μικροδώρα που είχαν μαζί τους συνταξιδιώτες μας. Μας ευχαρίστησαν για την επίσκεψή μας στη Β. Ήπειρο, μας ενημέρωσαν λεπτομερώς για το έργο, τις συνθήκες και τις δυσχέρειες, κάτω από τις οποίες επιτελείται, το έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας κ.κ. Αναστασίου, εστιάζοντας συνέχεια και στα της δικής τους Μητροπολιτικής περιοχής.
Τον εσπερινό παρακολούθησε μαζί μας και ο Αναπληρωτής Γενικός Πρόξενος Αργυροκάστρου κ Κωνσταντίνος Μιχελής που συμμετείχε και στην ενημέρωση της Μητροπόλεως. Στη συνέχεια ο κ. Πρόξενος μας ενημέρωσε σε θέματα αρμοδιότητος του σχετικά με την περιοχή.
29 Μαΐου (4η Ημέρα): Αργυρόκαστρο – Ιωάννινα – ………..
Η ημέρα μας ξεκίνησε με ξενάγηση στο Φρούριο που δεσπόζει πάνω από την παλιά πόλη του Αργυροκάστρου και έχει χαρακτηριστεί από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Τελευταίος σταθμός μας το χωριό Βουλιαράτες, ένα από τα 24 χωριά της επαρχίας Δρόπολης, που βρίσκεται επί της οδού Αργυροκάστρου – Κακαβιάς. Δίπλα στο χωριό, ο ομογενής Μπάκος Ιωάννης, είχε χτίσει εκκλησάκι, στον προαύλιο χώρο του οποίου είχαν ταφεί Έλληνες στρατιώτες, τους τάφους των οποίων και φρόντιζε, όπως και οι άλλοι κάτοικοι.
Επί Χότζα, έκρυψε τους σταυρούς και τηρούσε με μεγάλη μυστικότητα τον κατάλογο με τα ονόματα των νεκρών στρατιωτών. Συνεχιστής σήμερα ο γιος του, Γ. Μπάκος (ή Πάκος), που από ετών φροντίζει τους τάφους και το ηρώο. Μετά το 1991 ιδρύθηκε το σημερινό στρατιωτικό νεκροταφείο, έργο και αυτό του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου, επισκευάσθηκε το παλαιό μικρό εκκλησάκι και αφιερώθηκε στην Αγία Σκέπη, Εγκαινιάσθηκε την 28η Οκτ 1999.
Τελέσαμε Τρισάγιο και επακολούθησε κατάθεση στεφάνων από τον Αντγο ε.α. Τζιάτζιο Στέργιο και τον Αντγο ε.α. Δημητρόπουλο Ιωάννη. Ενός λεπτού σιγή και από όλους μας ψάλθηκε ο Εθνικός Ύμνος. Ο κ. Γεώργιος Μπάκος, μας υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά, μας εξιστόρησε τα γεγονότα και απάντησε στις ερωτήσεις μας.
Στην ουσία εδώ έλαβε τέλος και το προσκύνημα μας. Σε συνθήκες συγκινησιακής φόρτισης, κράμα ενθουσιασμού, δέους, ανατριχίλας και Εθνικής Υπερηφάνειας, αναχωρήσαμε και περνώντας τον μεθοριακό σταθμό της Κακαβιάς μπήκαμε στη Χώρα μας.
Θεωρούμε χρέος μας να αναδείξουμε και να προβάλουμε τη δραστηριότητα αυτή, προσδοκώντας, ότι οι προσπάθειες της Ελληνικής Πολιτείας θα συνεχιστούν, μέχρι να βρεθούν όλοι οι ήρωές μας, που τα οστά τους είναι παντού διασκορπισμένα στην ιερή γη της Βορείου Ηπείρου και να τοποθετηθούν μαζί με τα οστά, που φυλάσσονται στα οστεοφυλάκια, στη γη για την οποία αγωνίστηκαν, με τις τιμές που προβλέπουν οι ηθικές αξίες και οι εθνικές παρακαταθήκες του έθνους μας.
Τα 10 κιβώτια με βιβλία και γραφική ύλη, που προσφέραμε στα σχολεία της ομογένειας μας τα διέθεσαν με μεγάλη προθυμία και ευχαρίστηση, σύλλογοι και ιδιώτες καθώς και συνταξιδιώτες μας, τους οποίους ευχαριστούμε ιδιαίτερα.
Εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας, σε όσους και όσες ήταν μαζί μας, όπως και σε όλους που συνετέλεσαν στην επιτυχία αυτού του προσκυνήματος και υποσχόμαστε ότι δεν θα είναι η τελευταία φορά που το πραγματοποιούμε.
Φωτογραφίες έχουν αναρτηθεί & στην ιστοσελίδα του Συνδέσμου μας: http://sindesmos1976.gr
Αργύριος Ανδριώτης
Ταξίαρχος ε.α.
