Σε μια σεμνή τελετή, με τρισάγιο στους τάφους τους, προσκλητήριο πεσόντων, κατάθεση στεφάνων, μονόλεπτο σιγή και ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου τιμήθηκαν τα παλληκάρια της ακταιωρού Φαέθων που έπεσαν στις 8.8.1964 στον όρμο του Ξερού, όταν το Φαέθων βομβαρδίστηκε με ναπάλμ από τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη κατά τις μάχες της Τηλλυρίας.
Το Φαέθων έχασε 7 άτομα από το πλήρωμά του, έξι Έλλαδίτες και ένα Κύπριο. Οι 6 Ελλαδίτες είναι θαμμένοι στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στη Λευκωσία.
Ήταν πρωί της 8ης Αυγούστου του 1964 όταν τουρκικά αεροσκάφη γάζωσαν με σφαίρες και βόμβες ναπάλμ τα κορμιά επτά παλικαριών, έξι Ελλαδιτών και ενός Κύπριου, στο περιπολικό πλοίο “Φαέθων’, που βρισκόταν αγκυροβολημένο στο Καραβοστάσι στον όρμο του Ξερού.
Το τρισάγιο τέλεσε ο Μητροπολίτης Ταμασσού Ησαϊας και οργανώθηκε από τους Συνδέσμους Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955 – 1959.
Σε αυτό παρέστησαν και ο Υπουργός Άμυνας Χριστόφορος Φωκαϊδης, ο τότε Κυβερνήτης του Φαέθων ανθυποπλοίαρχος Δημήτριος Μητσάτσος, ο οποίος ήρθε από την Ελλάδα, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αγωνιστών, ο Αρχηγός της Εθνικής Φρουράς και αγωνιστές.
Παρών στην εκδήλωση ήταν και ο Κυβερνήτης της ακταιωρού “Φαέθων”, πλοίαρχος Δημήτρης Μητσάτσος.
Έχασε το ένα του χέρι από τις σφαίρες και πάλεψε για να σώσει το πλήρωμα ρίχνοντας την ακταιωρό στην άμμο του όρμου του Ξερού και διατάσσοντας εγκατάλειψη μέσω θαλάσσης.
Όπως είπε ο κ. Μητσάτσος, “το πολεμικό ναυτικό της Κύπρου, έγραψε την πρώτη έντιμη και σωστή ιστορία στον Ξηρό το 1964, ανεξάρτητα αν ήταν επανδρωμένο με Έλληνες ναυτικούς. Άλλωστε, όλοι μιλούν την ίδια γλώσσα, θρησκεία και παραδόσεις”.
Σε επιμνημόσυνο λόγο ο κ. Φωκαϊδης είπε ότι η τέλεση του τρισαγίου αποτελεί απόδοση της ελάχιστης οφειλόμενης τιμής, προσθέτοντας ότι “εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας στα ανδρειωμένα παλληκάρια της ακταιωρού”.
“Καταθέτουμε τα στεφάνια τιμής και σεβασμού για την υπέρτατη θυσία και τη σπονδή στην ελευθερία της μικρής μας πατρίδας και υποκλινόμαστε για άλλη μια χρονιά στους αντρειωμένους που έπεσαν ηρωικώς εις όρμο Ξηρού Κύπρου την 8η Αυγούστου 1964”, συνέχισε.
Ο ΥΠΑΜ της Κύπρου Φωκαϊδης ανέφερε ονομαστικά τους νεκρούς της ακταιωρού, και συγκεκριμένα τον έφεδρο σημαιοφόρο Παναγιώτη Χρυσούλη (26 ετών), τον αρχικελευστή – τον έφεδρο πυροβολητή Σπυρίδωνα Αγάθο (ετών 29), τον έφεδρο αρχικελευστή – μηχανικό Νικόλαο Πανάγο (28 ετών), τον ναύτη – αρμενιστή Νικόλαο Καπαδούκα (22 ετών), τον ναύτη μηχανικό Παναγιώτη Θεοδωράτο (21 ετών) και τον ναύτη – νοσοκόμο Νικόλαο Νιάφα (22 ετών), προσθέτοντας ότι οι 6 Ελλαδίτες με τον μοναδικό Κύπριο Αντης Φιλήτα μετέτρεψαν τον ταπεινό όρμο του Ξερού σε πεδίο δόξης και αρετής.
Αφού υπενθύμισε ότι πριν από λίγους μήνες, μετά από 52 χρόνια αποδόθηκαν στα δοξασμένα παλληκάρια οι οφειλόμενες τιμές και εκφράστηκαν προς τις οικογένειες τους από τον ίδιο μαζί με τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, σε τελετή στο σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα, οι ευχαριστίες της Κυπριακής Δημοκρατίας και μία μεγάλη συγνώμη.
Τους είχαμε ξεχάσει στη σκιά της προδοσίας του 1974 και της καταστροφής, είπε σημειώνοντας ότι Ελλάδα και Κύπρος πράξαμε το ελάχιστο από αυτό που οφείλαμε ως κράτη προς τις οικογένειες αυτών που άφησαν την τελευταία τους πνοή στη μαρτυρική μεγαλόνησο, συνέχισε αναφέροντας ότι η ευθύνη δεν τελειώνει εδώ.
“φώτο αρχείου ”
“Η υπόμνηση των ηρώων αποτελεί ευκαιρία για όλους εμάς να αναβαπτιστούμε στις αρχές και τα ιδανικά που τους ενέπνευσαν”, είπε ο Υπουργός Άμυνας.
`Τα εχθρικά πολυβόλα ξερνούσαν φωτιά που κατάπινε το αρνούμενο να υποκύψει περήφανο πλοιάριο και οι ήρωες σαν σε σκηνή από αρχαία τραγωδία πολεμούσαν αρνούμενοι να σκύψουν το κεφάλι, αρνούμενοι να υποταχθούν”, συνέχισε, προσθέτοντας ότι το μεγαλείο του ηρωισμού της ακταιωρού αποτελεί αδιάψευστο παράδειγμα ότι κάποιες από τις πιο λαμπρές σελίδες της νεότερης ιστορίας παραμένουν άγνωστες στο ευρύ κοινό.
Σημείωσε ότι με αίσθημα ευθύνης και με γνώμονα την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος, θα πρέπει να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν την ανατροπή του σημερινού απαράδεκτου διχοτομικού στάτους κβο.
Ο Κυβερνήτης του Φαέθων, καταθέτοντας στεφάνι, εξέφρασε ικανοποίηση για την πρωτοβουλία των Υπουργών Άμυνας της Κύπρου και Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας να τιμηθούν οι νεκροί του πλοίου του.
“Δεν πειράζει που πέρασαν 52 χρόνια γιατί στην ιστορία της Ελλάδος τα χρόνια είναι δευτερόλεπτα” είπε προσθέτοντας ότι θέλει να πει στους Κύπριους “Γράψατε ιστορία με το 1960 μετά το αίμα που χύθηκε στον αγώνα της απελευθέρωσης και είστε η Κυπριακή Δημοκρατία, ανεξάρτητα με ότι συνέβη μετά από 10 χρόνια.”
“Στον όρμο του Ξερού το κυπριακό ναυτικό έγραψε την πρώτη ηρωική και έντιμη ιστορία το 1964 ανεξάρτητα αν ήταν επανδρωμένο με Έλληνες ναυτικούς και πρέπει να την θυμάστε όχι για τις τιμές προς τους νεκρούς, αλλά για την ιστορία της Κύπρου η πρέπει και ζήσει και πιστεύω ότι θα ζήσει”, κατέληξε ο πλοίαρχος.
Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αγωνιστών ΕΟΚΑ 1955 – 59 Θάσος Σοφοκλέους ανέφερε ότι η μοίρα θέλει τους Έλληνες και τους Κύπριους να αγωνίζονται και να αντιμετωπίζουν τους εχθρούς που διαθέτουν υπεράριθμο στρατό, όπλα και πολεμικά μέσα.
“Στον ιερό αυτό χώρο, όπου είναι θαμμένοι οι έξι ηρωικοί μαχητές της ακταιωρού Φαέθων, ταπεινοί προσκυνητές μνημονεύουμε, τιμούμε και εναποθέτουμε τα λουλούδια της αγάπης μας και εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας για όσα μας πρόσφεραν”, πρόσθεσε.
