Του Βασίλη Νέδου*
Tο τελευταίο εξάμηνο η σχεδόν μηδενική παραβατικότητα στον εθνικό εναέριο χώρο και τον χώρο ευθύνης εναέριας κυκλοφορίας της Αθήνας (FIR) οδήγησε συχνά στην παρερμηνεία της τοποθέτησης «στον πάγο» από πλευράς Αγκυρας των πάγιων απόψεών της για το Αιγαίο.
Η «Κ» φέρνει σήμερα στην επιφάνεια ορισμένα περιστατικά του τελευταίου εξαμήνου που σε γραφειοκρατικό επίπεδο (υπουργείου Εξωτερικών και αρμόδιων στρατιωτικών αρχών) οδήγησαν σε ανταλλαγή όχι μόνο οδηγιών προς ναυτιλλομένους σε αέρα και θάλασσα (NOTAM και NAVTEX), αλλά και σε τρία αυστηρά διαβήματα της Τουρκίας για ασκήσεις και δραστηριότητες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων εντός περιοχών ευθύνης της Αθήνας.
Δείτεκαι αυτά
Οπως η «Κ» είχε έγκαιρα αναδείξει, η επιστροφή της Τουρκίας στον διπλωματικό «χαρτοπόλεμο» άρχισε να καταγράφεται λίγο πριν από τα Χριστούγεννα της περασμένης χρονιάς.
Για τις πτήσεις
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έγγραφα στοιχεία που βρίσκονται εις γνώσιν της «Κ», στις 21 Νοεμβρίου 2023 η Αγκυρα κατηγόρησε την Ελλάδα (σε ρηματική διακοίνωση που επιδόθηκε στον Ελληνα πρέσβη) ότι δύο τουρκικά αεροσκάφη εγκλωβίστηκαν από ελληνικά μαχητικά.
Η ελληνική πλευρά απάντησε ότι τα μαχητικά απλώς προχώρησαν σε αναγνώριση τουρκικών αεροσκαφών που κατά πάγια τακτική επιχειρούσαν σε περιοχή εντός FIR Αθηνών δίχως να καταθέσουν σχέδιο πτήσης. 
Είναι ενδιαφέρον ότι εκείνη την ημερομηνία η ελληνική πλευρά δεν έχει καταγράψει παρά παραβάσεις κανόνων εναέριας κυκλοφορίας όχι από τουρκικά μαχητικά, αλλά από αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας τύπου ATR-72 και CN-235 και ένα UAV, στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο.
Ενα δεύτερο διάβημα επιδόθηκε στην ελληνική πλευρά τον Φεβρουάριο, όπου καταγράφονταν σε μια λίστα συνολικά επτά περιπτώσεις υποτιθέμενης παραβίασης του τουρκικού εναέριου χώρου. Σε τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις οι Τούρκοι κατήγγειλαν τα ελληνικά αεροσκάφη ενώ αυτά πετούσαν εντός εθνικού εναέριου χώρου.
Στην πρώτη περίπτωση 2,5 ναυτικά μίλια νοτιοανατολικά της Καλολίμνου, και στις υπόλοιπες τρεις περιπτώσεις 2,5 ν.μ. έως 3 ν.μ. νοτιοανατολικά της Σάμου, εντός, μάλιστα, του περασμένου Ιανουαρίου.
Το τρίτο αυστηρό διάβημα που επιδόθηκε αφορούσε ασκήσεις, τόσο στρατιωτικές όσο και δραστηριότητες της Ελληνικής Αστυνομίας και του Λιμενικού Σώματος, σε περιοχές από τον Εβρο μέχρι το Καστελλόριζο, όπου διατυπώνονταν όλες οι θέσεις της Άγκυρας.
Ανάμεσα στις περιπτώσεις που οι Τούρκοι ανέδειξαν περιλαμβάνονται φυσικά το καθεστώς υποτιθέμενης αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Ανατολικού και του Βορείου Αιγαίου (ονομαστικά Λέρος, Κως, Σάμος, Ικαρία, Κάλυμνος, Λειψοί, Πάτμος, Νίσυρος, Λήμνος, Σαμοθράκη, Λέσβος, Χίος, Ρόδος, Κάρπαθος, Καστελλόριζο, Τήλος, Χάλκη, Νίσυρος, Ψαρά, Αγιος Ευστράτιος).
Και αυτές οι αιτιάσεις καταγράφηκαν με αφορμή μια σειρά ασκήσεων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, εν προκειμένω του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.), όπως η «Τρίαινα».
Η τουρκική πλευρά αντέδρασε ακόμη και για δύο ΝΟΤΑΜ της ΥΠΑ με τις οποίες δέσμευε περιοχή πάνω από τη Θράκη για δοκιμαστικές πτήσεις UAV του Στρατού.
Σε όλους τους σχετικούς ισχυρισμούς της τουρκικής πλευράς γινόταν επίκληση και στο μνημόνιο Παπούλια – Γιλμάζ, το οποίο, βεβαίως, όπως είναι γνωστό δεν περιλαμβάνει περιοχές εκτός Αιγαίου, όπως και δραστηριότητες μη στρατιωτικές, δηλαδή του Λιμενικού και της Αστυνομίας.
Οι Τούρκοι, για παράδειγμα, εξέφρασαν την ενόχλησή τους για δύο ΝΟΤΑΜ (Α3832/23 και Α4559/23) με τις οποίες η ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) δέσμευε για λογαριασμό του Δ΄ Σώματος Στρατού περιοχή πάνω από τη Θράκη για δοκιμές πτήσεως UAV του Στρατού Ξηράς.
Εν ολίγοις η Άγκυρα αμφισβήτησε τη δυνατότητα της Αθήνας να δεσμεύει χώρο για πτήσεις πάνω από εθνικό έδαφος. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε πολύ κοντινή απόσταση, στην Ανατολική Θράκη, υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση τουρκικών UAV τύπου Bayraktar, τα οποία αξιοποιούνται για αποστολές συλλογής πληροφοριών, ως εκ τούτου η ελληνική απόφαση για σταδιακή ανάπτυξη ανάλογων δυνατοτήτων στην ένθεν πλευρά του Εβρου αποτελεί επί της ουσίας αντίμετρο.
Σε νατοϊκή άσκηση
Τον περασμένο Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο οι Τούρκοι αντέδρασαν ακόμη και για την κοινή άσκηση την οποία πραγματοποίησαν αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.) με νατοϊκά μαχητικά, στο πλαίσιο αποστολών αστυνόμευσης του εναέριου χώρου κρατών-μελών του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και απολύτως ενταγμένων στη ρουτίνα της Συμμαχίας.
Οι Τούρκοι επανήλθαν, επίσης, και στο ζήτημα του χώρου τον οποίο διεκδικούν ως Τερματική Περιοχή Ελέγχου (Terminal Control Area) για το αεροδρόμιο του Νταλαμάν, στην επαρχία των Μούγλων, στον Κεραμεικό Κόλπο, απέναντι από τη Ρόδο.
Κατά τις τουρκικές διαμαρτυρίες, ο τρόπος που είναι διαμορφωμένο το FIR Αθηνών προκαλεί προβλήματα στην εναέρια κυκλοφορία αυτού του μικρού αεροδρομίου που εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο την τουριστική κίνηση στα νοτιοδυτικά παράλια της Μικράς Ασίας.
Προφανώς κάτι τέτοιο δεν ισχύει, ενώ, επιπροσθέτως, τμήμα του αεροδρομίου εξακολουθεί να χρησιμοποιείται και από την τουρκική αεροπορία, όχι βέβαια στον βαθμό που αυτό συνέβαινε πριν από το 2000.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η αρμόδια διεύθυνση ελληνοτουρκικών (Α4) του υπουργείου Εξωτερικών, και βεβαίως στη συνέχεια η πρεσβεία της Ελλάδας στην Αγκυρα, απάντησε με τον δέοντα τρόπο.
Ωστόσο, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο αρκετοί έμπειροι διπλωμάτες διερωτώνται για πόσο καιρό ακόμη μπορεί αυτή η στείρα αποτύπωση απόψεων να συνεχίζεται, δίχως, μάλιστα, να υπάρχει κάποια εξέλιξη.
Είναι πλέον σαφές από τον τρόπο που οδεύουν οι συζητήσεις ότι τόσο η Αθήνα όσο και η Αγκυρα είναι ικανοποιημένες (σε διαφορετικό βαθμό) με την τρέχουσα έλλειψη έντασης επί του πεδίου. Ωστόσο, στην Αθήνα δεν είναι λίγοι όσοι ανησυχούν ότι σε επόμενη φάση η Αγκυρα απλώς θα επιστρέψει στις διεκδικήσεις, προβάλλοντας τον χρόνο που άφησε να περάσει δίχως προβλήματα ως απόδειξη καλής θέλησης.
Η ένταση με την οποία η Αγκυρα αντέδρασε και η βαρύτητα την οποία εξακολουθεί να αποδίδει στο ζήτημα των θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο Πέλαγος που προαναγγέλθηκαν από την Αθήνα, απειλώντας μάλιστα ότι δεν θα τα επιτρέψει, είναι στοιχεία ενδεικτικά του τρόπου με τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση προσεγγίζει την τρέχουσα φάση στα ελληνοτουρκικά.
Κανονικά οι επαφές
Πάντως οι προγραμματισμένες επαφές δεν έχουν μετατεθεί. Την εβδομάδα που πέρασε, διοικητές μονάδων από την ελληνική και την τουρκική πλευρά του Εβρου επισκέφθηκαν στρατόπεδα της αντίπερα όχθης, στο πλαίσιο των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ).
Οι κύριες συζητήσεις για τα ΜΟΕ θα γίνουν στην Αθήνα, και την επόμενη εβδομάδα θα ακολουθήσουν και οι επαφές στο πλαίσιο της θετικής ατζέντας.
Η συνάντηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αγκυρα θα πραγματοποιηθεί τελικώς τη 13η Μαΐου.
Διπλωματικός και αμυντικός συντάκτης. Δημοσιογράφος και αρθρογράφος στην “Κ” από το 2008. Διδάκτωρ Ευρωπαϊκής Ιστορίας.
