Γράφει ο Νίκος Χειλαδάκης
Άλλη μια ένδειξη για την αμφισβήτηση της ταυτότητας του Μωάμεθ του Πορθητή, έρχεται να προκαλέσει έκπληξη και μεγάλη αίσθηση στην Τουρκία. Αυτή είναι ένα μοναδικό πορτραίτο του Μωάμεθ του Πορθητή, του δεκάτου πέμπτου αιώνα, φιλοτεχνημένο από Έλληνα ζωγράφο με ελληνικές επιγραφές παρά του ότι όπως είναι γνωστό σύμφωνα με την μουσουλμανική θρησκεία αποτελεί μεγάλη αμαρτία η προσωπογραφία.
Μέχρι σήμερα το μόνο γνωστό πορτραίτο του Μωάμεθ του Πορθητή ήταν το γνωστό πορτρέτο που φιλοτέχνησε ο Ιταλός ζωγράφος Μπελίνι λίγους μήνες πριν από τον θάνατο του, ενώ όσα άλλα υπάρχουν είναι φανταστικά και μεταγενέστερα και βασίζονται κυρίως στα γεγονότα της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Τη αποκάλυψη αυτή έκανε η μεγαλύτερη σε κυκλοφορία τουρκική εφημερίδα Ζαμάν, αναφερόμενη σε ειδική τηλεοπτική εκπομπή της τουρκικής κρατικής τηλεόρασης, «TRT», σε εδικό αφιέρωμα για τα προσωπικά αντικείμενα του Μωάμεθ του Πορθητή που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα λοιπόν με τις αποκαλύψεις αυτές, τα πορτραίτα αυτά που αφορούν την νεανική περίοδο της ζωής του Μωάμεθ του 2ου, βρέθηκαν στην βενετική βιβλιοθήκη «Marciana», με τον χαρακτηριστικό τίτλο, «Greek Codex» δηλαδή Ελληνικός Κώδικας, (οι Τούρκοι το μετέφρασαν σαν «Yunan Antolojisi», δηλαδή «Ελληνική Ανθολογία» και αυτό είναι άλλο ένα χαρακτηριστικό της κλίσης του Πορθητή προς τα ελληνικά πολιτιστικά πρότυπα και που αποδίδεται σε αυτά τα πολύτιμα κειμήλια).
Όπως αναφέρετε, βάση ιστορικών δεδομένων, ο Μωάμεθ ο Πορθητής όταν ακόμα ήταν διάδοχος και πριν γίνει σουλτάνος είχε παντρευτεί την Sitti Mükrime Hatun, που ήταν κόρη του Süleyman Bey, ηγεμόνα των Ντουλκαντίρογλου, άλλης μιας μουσουλμανικής ηγεμονίας από αυτές που είχαν ξεφυτρώσει σε όλη την Μικρά Ασία μετά την ατυχή για τους βυζαντινούς μάχη του Μαντζικέρτ το 1087. Ο γάμος αυτός κράτησε μόνο τρεις μήνες και αποτελέστε μια μικρή παρένθεση στην πολύκροτη ζωή του μεγαλυτέρου ίσως σουλτάνου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Όταν λοιπόν η νύφη είχε φτάσει στην Μαγνησία, όπου τότε βρίσκονταν ο νεαρός Μωάμεθ, ο διάδοχος του οθωμανικού θρόνου ανέθεσε σε ένα στενό του φίλο, Ελληνορθόδοξο ζωγράφο, να φιλοτεχνήσει και να αποθανατίσει την σκηνή της άφιξης της νύφης και συνάμα να κάνει και το δικό του πορτρέτο κατά παράβαση όλων των θρησκευτικών νόμων της επίσημης θρησκείας των Οθωμανών, δηλαδή του σουνίτικου Ισλάμ.
Έτσι ο ελληνορθόδοξος ζωγράφος, το όνομα του οποίου δεν έγινε ποτέ γνωστό, αποθανάτισε με το μεγάλο ταλέντο του την χαρακτηριστική στιγμή που έφτασε η νύφη με την χαρακτηριστική ανατολίτικη φορεσιά, καβάλα σε ένα άρμα με ελέφαντες. Εδώ εντύπωση μας κάνει ότι είχε ακάλυπτο το πρόσωπο της, δηλαδή δεν φορούσε τον κλασικό φερετζέ, κάτι που ήταν τότε απαραίτητο για τις μουσουλμάνες της Ανατολίας.
Δίπλα στο πορτραίτο της νύφης, (αριστερά στην εικόνα), ο Ρωμιός ζωγράφος φιλοτέχνησε και ένα μοναδικό και μεγάλης ιστορικής αξίας πορτραίτο του ίδιου του Μωάμεθ, του μετέπειτα Πορθητή, να κάθετε σταυροπόδι με την χαρακτηριστική ανατολίτικη στάση.
Αλλά το πιο σημαντικό στοιχείο στα δυο αυτά χαρακτηριστικά πορτραίτα είναι ότι έχουν τίτλους στα ελληνικά, απόδειξη της ελληνικής τους ταυτότητας. Το σπάνιο αυτό ντοκουμέντο που αποτυπώνει άλλο ένα ελληνορθόδοξο μη μουσουλμανικό στοιχείο του Μωάμεθ του Πορθητή, αναζωπυρώνει τις συζητήσεις για την πραγματική θρησκευτική του ταυτότητα και σίγουρα είναι ενδεικτικό της συμπάθεια και της κλίσης που είχε για καθετί το ελληνορθόδοξο, καθώς ζούσε και μελάνωνε σε ένα ελληνορθόδοξο περιβάλλον.
Όπως αναφέρει η τουρκική εφημερίδα, υπάρχουν και άλλα πολλά προσωπικά αντικείμενα του Μωάμεθ του Πορθητή που ακόμα δεν έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας και ίσως μας επιφυλάσσουν και άλλες εκπλήξεις για την ταυτότητα του. Οι έρευνες, όπως αναφέρεται, συνεχίζονται στην ίδια την Κωνσταντινούπολη, στην Προύσα, στην Μαγνησία, στην Αδριανούπολη, πόλεις όπου είχε ζήσει ο Μωάμεθ, όπως επίσης και στην Ιταλία, στην Φλωρεντία, στην Βενετία και στο Βατικανό .
Όπως είναι γνωστό το «άστρο» του Μωάμεθ του Πορθητή είχε ανατέλλει όταν είχε ήδη αρχίσει η αναγέννηση στην Ευρώπη, καθώς οι περισσότεροι Έλληνες διανοούμενοι από την Κωνσταντινούπολη είχαν διαφύγει στην Δύση. Μάλιστα αναφέρετε ότι κατά την σύντομη επιδρομή του Μωάμεθ στο Οτράντο της νότιας Ιταλίας, είχε έρθει σε επικοινωνία με κάποιους από αυτούς και είχε ανταλλάξει κάποια δώρα.
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
www.nikosxeiladakis.gr
